صادرات، کلید اسرار نرخ شیر

پرداخت مشوق‌های صادراتی برای محصولات لبنی، با هدف بهبود بازار این محصول و در نتیجه ارتقای وضعیت مالی دامداران صورت گرفت؛ اما هنوز بسیاری از دامداران، شیرینی آن را احساس نکرده‌اند. به گزارش «سبزینه»، مشوق‌ها می‌توانند بخشی از زیان کارخانه‌ها را جبران کنند؛ اما اختلاف قیمت تولید در ایران، بسیار بیش‌تر از آن است که بتوان با پرداخت‌های این‌چنینی آن را جبران کرد. البته باید اعتراف کرد که اگر همین سیاست هم به اجرا در نمی‌آمد، صادراتی صورت نمی‌گرفت و محصولات لبنی در تنگنای بیش‌تری قرار می‌گرفت. به هر حال، آنچه بیش از همه برای کارخانه‌ها ارزش دارد، پرداخت مشوق برای صادرات شیر خشک است، زیرا درصد ضرر و زیان این محصول نسبت به بقیه کالاها بیش‌تر است.

تأثیر کیفیت بر قیمت شیرخام

یکی از گروه‌هایی که بعد از کارخانه‌های لبنی، انتظار پرداخت مشوق‌ها را می‌کشید، دامداران بودند. آن‌ها هنوز هم به دلیل عدم تناسب در عرضه و تقاضا، محکوم به فروش شیر خام به قیمتی پایین‌تر از نرخ مصوب (یک‌هزار و 440 تومان) هستند. نگاهی اجمالی به اطلاعات کارخانه‌های لبنی موجود در بورس کالا این نکته را اثبات می‌کند که نرخ خرید شیر خام بیش‌تر کارخانه‌های پگاه، از یک‌هزار و 200 تومان تجاوز نکرده است. هرچند که دو شرکت بزرگ لبنی (کالبر و پاک) به غیر از صنایع شیر ایران (پگاه) در بورس حضور دارند؛ اما تا لحظه تنظیم گزارش، تنها اطلاعات صنایع شیر ایران در سایت بورس تکمیل شده است. بنابراین تنها می‌توان به نرخ‌های منتشر شده توسط این برند، توجه داشت. برای نمونه، متوسط قیمت خرید شیر خام توسط پگاه گلپایگان 11 هزار و 214 ریال، پگاه گلستان 11 هزار و324 ریال، پگاه آذربایجان شرقی 11 هزار و ۵۵۳ ریال و پگاه اصفهان 11 هزار و ۳۸۸ ریال است. البته قیمت خرید این ماده اولیه برای آذربایجان غربی 12 هزار و 40ریال برآورد می‌شود که تاحدودی از بقیه استان‌ها بیش‌تر است. به هر حال میانگین نرخ‌ها نشان از خرید شیر خام به مبلغی پایین‌تر از یک‌هزار و ۲۰۰ تومان توسط کارخانه‌ها دارد. در مقابل، سه شرکت دامپروری نیز در بورس حضور دارند و ارقام فروش شیر خام خود را در جداولی جداگانه عرضه کرده‌اند. شرکت مگسال 12 هزار و 293 ریال، شرکت تلیسه نمونه 12 هزار و ۶۴۸ ریال و شرکت کشت و دام گلدشت نمونه اصفهان 12 هزار و 141 ریال به ازای هر کیلوگرم به‌طور متوسط در سال گذشته، شیرخام خود را به کارخانه‌ها فروخته‌اند؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که شیر خام تولید شده توسط دامداری‌های صنعتی، قیمتی بالاتر از یک‌هزار و ۲۰۰ تومان دارد و بدون شک، کارخانه‌های بزرگ نیز سهمی از خرید این شیر مرغوب دامداری‌های صنعتی داشته‌اند؛ اما نباید از نظر دور داشت که بخش قابل توجهی از تولید شیرخام کشور توسط دامداران سنتی و کوچک صورت می‌گیرد و به واسطه مراکز جمع‌آوری شیر به کارخانه‌ها منتقل می‌شود. این‌ها موجب می‌شوند که متوسط قیمت خرید شیر خام پایین‌تر از یک‌هزار و ۲۰۰ تومان باشد. 

واکنش کارخانه‎ها چیست؟

برگردیم به موضوع اصلی گزارش؛ این‌که آیا پرداخت مشوق‌ها می‌تواند تأثیری در روند نرخ‌گذاری شیر خام (حداقل برای انواع باکیفیت آن) داشته باشد؟ مدیرعامل لبنیات پاستوریزه «پاک» در این ارتباط می‌گوید: مشوق‌های صادراتی به این منظور است که محصولات لبنی در انبارهای کارخانه‌ها تلنبار نشود و صنایع قادر به خرید ماده اولیه یعنی شیر خام باشند. علیرضا سجادی، با اشاره به این‌که دولت تنها مشوق‌های سه ماه نخست سال ۹۵ را پرداخت کرده، افزود: اگر فرض را بر این بگیریم که تمام این مبلغ پرداخت شود، فقط گوشه‌ای از زیان صادراتی کارخانه‌ها جبران خواهد شد. به عبارتی اگر صنایع تا قبل از پرداخت مشوق، چهار هزار تومان در صادرات هر کیلوگرم شیر خشک ضرر می‌کردند، بعد از پرداخت آن، زیان مالی به دو هزار و ۵۰۰ تومان کاهش می‌یابد؛ بنابراین ضرر مالی همچنان پابرجاست و تنها از میزان آن کاسته می‌شود. به گفته وی، در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم شیرخشک در بازارهای جهانی دو دلار است؛ یعنی حداقل هفت هزار و ۵۰۰ تومان. در حالی که قیمت تمام شده تولید این محصول در ایران ۱۱ هزار تومان است؛ بنابراین در بهترین شرایط هم شیر خشک ایرانی بدون کمک دولت، در بازارهای جهانی فروش نخواهد رفت. 

سیاست‌های کوتاه مدت و مشکل صادرات

سخنان سجادی در حالی است که عضو هیئت مدیره انجمن صنایع لبنی می‌گوید: در صورت کافی بودن مشوق‌های صادراتی، این مقوله بر نرخ شیرخام تأثیری مثبت خواهد داشت. وحید مفید معتقد است مشکل اصلی را باید در سیاست‌های کوتاه مدتی دانست که اجازه به ثمر رسیدن تصمیمات مطلوب را نمی‌دهد، زیرا در بسیاری از موارد، تولیدکننده مجبور می‌شود بعد از بازاریابی و تحمل هزینه‌های گزاف، به دلیل تغییر سیاست‌ها بازار خود را رها کرده و از نظر مالی زیان کند. به گفته وی، صادرات به ویژه در شرایط فعلی تنها در درازمدت می‌تواند سودآور باشد؛ به عبارتی حداقل بین سه تا پنج سال زمان خواهد برد، زیرا تولیدکنندگان ایرانی باید ابتدا جای مخصوص محصولات خود را در بازارهای جهانی پیدا کنند و بعد از تثبیت و پرداخت هزینه‌های بازاریابی و فروش، آن‌گاه لبنیات خود را با قیمت فعلی به مشتریان خارجی بفروشند.  بنابراین طبق اظهارنظر این کارشناس صنایع غذایی، تنها در صورتی می‌توان به افزایش قیمت خرید شیرخام امیدوار بود که طرح ارائه مشوق‌ها ادامه‎دار باشد تا طی چند سال متوالی، کارخانه‌ها قادر به تثبیت جایگاه خود در بازار کشورهای خارجی باشند. این در راستای همان موضوعی است که مدیرعامل صنایع لبنی پاک نیز بر آن صحه می‌گذارد و استمرار صادرات را شرط اصلی برای افزایش تقاضا و در نتیجه یکی از عوامل شتاب‌گرفتن قیمت شیر خام می‌داند.